20 liefdesliedjes

1

It's so funny to be seeing you after so long, girl. 
With the way you look I understand that you were not impressed. 
But I heard you let that little friend of mine take off your party dress. 
I'm not going to get too sentimental, 
like those other sticky Valentines, 
'cause I don't know if you are loving somebody.
I only know it isn't mine.
Alison, I know this world is killing you. 
Oh, Alison, my aim is true.

Well I see you've got a husband now. 
Did he leave your pretty fingers lying in the wedding cake? 
You used to hold him right in your hand. 
Bet he took all he could take.
Sometimes I wish that I could stop you from talking, 
when I hear the silly things that you say. 
I think somebody better put out the big light,
'cause I can't stand to see you this way.
Alison, I know this world is killing you. 
Oh, Alison, my aim is true. My aim is true.

Elvis Costello 1977

2

Brass buttons, green silks and silver shoes. 
Warm evenings, pale mornings, bottle of blues. 
And the tiny golden pins that she wore up in her hair. 
Brass buttons, green silks and silver shoes. 


Her words still dance inside my head. 
Her comb still lies beside my bed. 
And the sun comes up without her. 
But I remember everything she said. 
Brass buttons, green silks and silver shoes.
Gram Parsons – Brass Buttons - 1969

3

I'll never let you see the way my broken heart is hurtin' me. 
I've got my pride and I know how to hide all my sorrow and pain. 
I'll do my cryin' in the rain
If I wait for cloudy skies you won't know the rain from the tears in my eyes. 
You'll never know that I still love you so though the heartaches remain. 
I'll do my cryin' in the rain

Rain drops fallin' from heaven could never wash away my misery. 
But since we're not together 
I pray for stormy weather 
to hide these tears I hope you'll never see.

Some day when my cryin’s done 
I'm gonna wear a smile and walk in the sun. 
I may be a fool but till then darling you'll never see me complain. 
I'll do my cryin' in the rain 
Crying in the rain - 1960 - Boudleaux & Felice Bryant - Everly Brothers 

4

Been dazed and confused for so long it's not true. 
Wanted a woman, never bargained for you.
Lots of people talk and few of them know, 
soul of a woman was created below.

Try to love you baby, but you push me away. 
Don't know where you're goin', only know just where you've been.

Jimmy Page – Led Zeppelin 1 - 1969

5

This is the first day of my life, 
I swear I was born right in the doorway
I went out in the rain suddenly everything changed, 
They're spreading blankets on the beach
Yours is the first face that I saw, 
I think I was blind before I met you
And so I thought I’d let you know, 
That these things take forever,
I especially am slow
First Day of my life – Bright Eyes / Conor Oberst - 2005

6

Today I passed you on the street. 
And my heart fell at your feet.

Somebody else stood by your side. 
And he looked so satisfied.

It's hard to know another's lips will kiss you. 
And hold you just the way I used to do.

I Can't Help It If I'm Still In Love With You.

Hank Williams - 1951

7

Something told me it was over. 
When I saw you and her talkin'. 
Something deep down in my soul said, 'Cry, girl', 
When I saw you and that girl walkin'
I would rather, I would rather go blind, 
Then to see you walk away from me,


I was just sittin here thinkin', 
of your kiss and your warm embrace, 
When the reflection in the glass that I held to my lips revealed the tears that was on my face,
Ellington Jordan – 1969 – opgenomen door Chickenshack en Rod Stewart

8

I bless the day I found you. 
I want to stay around you. 
And so I beg you, let it be me
Don't take this heaven from one. 
If you must cling to someone. 
Now and forever, let it be me
Each time we meet love. 
I find complete love. 
Without your sweet love what would life be

So never leave me lonely. 
Tell me you love me only. 
And that you'll always let it be me
Each time we meet love. 
I find complete love. 
Without your sweet love what would life be
So never leave me lonely. 
Tell me you love me only. 
And that you'll always---let--it be--me

Let it be me – Pierre Delanoe / Gilbert Becaud – 1960 - Everly Brothers

9

Love hurts, love scars, love wounds and marks any heart
not tough or strong enough to take a lot of pain,
Love is like a cloud, holds a lot of rain
I'm young I know, but even so I know a thing or two. I've learned from you,

I've really learned a lot, Love is like a flame, it burns you when it's hot.

Some fools speak of happiness, blissfulness, togetherness.
Some fools fool themselves I guess, but they're not foolin' me.

I know it isn't true. Love is just a lie made to make you blue
Love is just a lie made to make you blue
Felice and Boudleaux Bryant  1960 – Gram Parsons & Emmelou Harris - 1973

10

Love letters straight from your heart, 
Keep us so near while we're apart.
I'm not alone in the night, 
When I can have all the love you write.
I memorize every line. 
I kiss the name that you sign. 
And darling, then I read again. 
Right from the start, 
Love letters straight from your heart.

Young & Heyman 1945 – Frankie Miller 1977

11

I am a man of constant sorrow, I've seen trouble all my day. 
I bid farewell to old Kentucky
The place where I was born and raised.
It's fare thee well my old lover , I never expect to see you again, 
For I'm bound to ride that northern railroad, Perhaps I'll die upon this train.

You can bury me in some deep valley, For many years where I may lay, 
Then you may learn to love another, While I am sleeping in my grave.
Maybe your friends think I'm just a stranger, 
My face you'll never see no more.
But there is one promise that is given,
I'll meet you on God's golden shore.
Man of constant sorrow – Dick Burnett 1913 – Stanley Brothers 1951

12

Mama, do you see what I see. 
On your knees and pray for me. 
Mathilde's come back to me. 
Charley, don't want another beer. 
Tonight I'm gonna drink my tears. 
Mathilde's come back to me. 
Fellas, don't leave me tonight.
Tonight I'm going back to fight. 
Wretched Mathilde's in sight. 
My heart, my heart, stop beating so. 
Just make as if you didn’t know. 
That Mathilde's come back to me.

My heart, stop being overjoyed. 
Remember you were once destroyed. 
By Mathilde, who's come back to me. 
Mama, can you hear me yell. 
Your baby boy's gone back to hell. 
Mathilde's come back to me. 
My friends, don't count on me no more. 
I've gone and crashed through heaven’s door. 
My sweet Mathilde’s here. 
Once more, once more

Mathilde – Jacques Brell 1964 – Scott Walker 1967

13
I saw her today, 
I saw her face, 
It was the face I loved and I knew
I had to run away and get down on my knees and pray. 
That they'd go away
But still they begin, 
Needles and pins, 
Because of all my pride. 
The tears I gotta hide
Needles and pins - Jack Nitzsche and Sonny Bono- The Searchers 1964

14

My funny Valentine, you make me smile with my heart. 
Your looks are laughable, unphotographable. 
Yet, you´re my fav´rite work of art. 
Is your figure less than Greek ?
Is your mouth a little weak ? 
When you open it to speak, are you smart? 
But don´t change on hair for me, not if you care for me. 
Stay little Valentine, stay ! 
Each day is Valentine´s day.
Rogers & Hart 1937 – Frank Sinatra 1955

15

Deep within my heart lies a melody, A song of old San Antone. 
Where in dreams I live with a memory, Beneath the stars, all alone.
Well it was there I found, beside the Alamo, 
Enchantments strange as the blue up above.
For that moonlit pass, that only he would know, 
Still hears my broken song of love.

Moon in all your splendor, known only to my heart, 
Call back my rose, rose of San Antone.
Lips so sweet and tender, like petals falling apart, 
Speak once again of my love, my own.
Broken song, empty words I know, Still live in my heart all alone. 
For that moonlit pass by the Alamo, And rose, my rose of San Antone.
Bob Wills 1939 – Bob Wills and his Texas Playboys

16

I've just met what could be, The making of me, She's got soul
Out of the blue, into my world, I've found a pearl, She's got soul
I've been lonely so long, I stopped hoping I'd ever find someone
So it just goes to show how wrong you can be
She’s got soul – Nick Lowe – 2001 – The convincer

17

She's got a smile that reminds me of childhood memories, 
Where everything was as fresh as the bright blue sky.
When I see her face, She takes me away to that special place, 
And if I'd stare too long, I'd probably break down and cry. 
Sweet child o' mine, Sweet love of mine

She's got eyes of the bluest skies as if they thought of rain,
I hate to look into those eyes and see an ounce of pain, 
Her hair reminds me of a warm safe place  where as a child I'd hide,
And pray for the thunder and the rain to quietly pass me by, 
Sweet child o' mine, Sweet love of mine
Sweet child o' mine – 
Slash/Axl Rose – 1987 – Guns N’ Roses – Appetite for destruction

18

Don't you be wasting all your money, 
On syrup and honey, 
Because I'm sweet enough
Don't you be using every minute, 
On making a living, 
Because we've got our love
Listen to me 1,2,3,
 Baby, baby, baby, 
Spend your time on me
Syrup & Honey – Duffy – Rockferry 2008

19

The screen door slams, Mary' dress waves, 
Like a vision she dances across the porch as the radio plays,
Roy Orbison singing for the lonely, 
Hey that's me and I want you only, 
Don't turn me home again, I just can't face myself alone again
You can hide 'neath your covers and study your pain, 
Make crosses from your lovers, Throw roses in the rain,  etc etc etc. 
Bruce Springsteen – Thunder Road - 1975

20

We know it's wrong to let this fire burn between us, 
We've got to stop this wild desire in you and in me, 
So we'll let the flame burn once again until the thrill is gone, 
Then we'll sweep out the ashes in the morning


Each time when we meet we both agree that it's for the last time, 
But out of your arms I'm out of my mind,
So we'll taste the thrill of stolen love tonight until the dawning, 
And we'll sweep out the ashes in the morning.
Joyce Allsup – Gram Parsons & Emmelou Harris 1973

24 films

1
Apocalypse Now uit 1979 van Francis Ford Coppola is een essentiële film vanwege het strelende licht van Vittorio Storaro, de onheilspellende soundtrack met The End van de Doors, de raspende monoloogstem van Martin Sheen, de zwiepgeluiden van de Huey helicopters en de stoere airbornekolonel Kilgore van Robert Duvall. Het is een van de weinige films waarin Marlon Brando me niet kan imponeren.

2
The Best Years of our lives van William Wyler is de ulitieme coming home film. Voor mij is de emotionele impact groot. De scènes waarin Harold Russel met zijn (werkelijke) haakhanden zijn sigaret wil aansteken en als hij maar niet wil geloven dat zijn vriendin nog steeds oprecht en niet uit medelijden van hem houdt zijn hartverscheurend. Het deep-focus camerawerk van Gregg Toland (Citizen kane) met gelijktijdige voor en achtergrond scenes is kenmerkend voor de hoogtijdagen van de zwartwit fotografie. En tot slot de veelzeggende stiltes van regisseur William Wyler, hij verandert echt less in more.

3
Lasse Hallström heeft in 1999 The Cider House Rules verfilmd. Zijn vakmanschap op gebied van feelgood spat er vanaf. Tobey Maguire en Michael Caine zijn perfect gecast. Het verhaal van John Irving is maatschappelijk zeer verantwoord en Erykah Badu geeft een verrassende twist aan het verhaal. Dit nivo heeft Hallström nooit meer gehaald. Zeker niet met Chocolat dat zijn kaskraker werd maar een stereotiepe voorspelbare film is.

4
Clockwork Orange van Stanley Kubrick uit 1971 is een perfect voorbeeld van functioneel geweld. Malcolm McDowell is in de juiste verhouding decadent, verwent en intelligent. John Alcott statische camera werk wordt door de explosieve content opgetild naar een kleurrijk esthetisch nivo. En als daar nog eens de monoloog met Anthony Burgess’s newspeak op wordt gelegd krijgen we een perfecte film.

5
In Deliverance (John Boorman 1972) redt de gevoelige Jon Voight zijn kanogroepje olv macho Burt Reynolds. Prachtige natuur door cameraman Vilmos Zsigmond (Deerhunter en McCabe+MrsMiller) en vreselijke Hillibillies die banjospelen en sodomeren. De spanning wordt vakkundig opgebouwd en laat getekende mensen na

6
La Dolce Vita van Federico Fellini uit 1960 houdt nog moeiteloos stand. De kleine 3 uur in zwart wit vervelen geen moment. Dankzij de fotografie meevoelende camera van Otello Martelli en de vele mooie mensen (Mastroianni, Anouk Aimée en de Italianen) Het sociale geroezemoes doet me aan Robert Altman denken.

7
Robert Altman maakte in 2000 op 75 jarige leeftijd Dr. T and the women. Niet zijn beste maar zeker zijn meest karakteristieke film. De vrouwen gonzen als bijen rond Richard Gere. De kritiek noemt het vrouwonvriendelijk, ik kan er alleen maar humor/liefde/aandacht in zijn parabel vinden. En natuurlijk virtuoos regiewerk als je dit zonder draaiboek voor elkaar krijgt.

8
In 1956 maakte George Stevens zijn tweede film met Elizabeth Taylor (24). Giant werd een 3,5 uur durend Texaans epos met lege landschappen, een onvervulde liefde en onverwachte olierijdom. James Dean (25) stierf aan het eind van de opnamen. Stevens filmde iedere scene van alle kanten en pas bij het editen ontstond de film. Daarin verschilt hij van David Lean die altijd exact wist wat hij ging doen.

9
In Gilda (Charles Vidor 1946) is Rita Hayworth de ultieme femme fatale. Maar ze is tegelijkertijd ook een slachtoffer. Iedere personage is dubbelzinnig en onpeilbaar. Het zwart/wit sfeertje komt zo uit een tweede-rangs film noir en wordt alleen door Rita onvergetelijk. Is het jammer dat haar rode haren niet in kleur zijn? We zullen het nooit weten, net zoals veel andere details die niet worden opgelost.

10
The good, the bad and the ugly is niet meer te scheiden van Ennio Morricones soundtrack. Serge Leone begon in 1966 met deze muziek. Cameraman Tonino Delli Colli en een perfecte casting doen de rest. Eli Wallach draagt de film als de Ugly, Lee van Cleef is opnieuw de slechterik en blondy Clint Eastwood spreekt geen woord teveel. Tot slot de uitvergrote cineramadetails en de 1850 Colt revolvers. Wat wil je nog meer?

11
Een jaar na publicatie van Steinbecks roman draaide Grapes of Wrath in 1940 al in de bioskoop. John Ford maakte zijn meest sociale film, Gregg Toland schoot zijn meest fotografische beelden en Henry Fonda was in zijn meest starry eyed onschuld. Nooit is de Great Depression en de verpletterende macht van het kapitaal zo menselijk onthuld in de bezorgde moeder (Jane Darwell) en de radeloze preacher (John Carradine).

12
I am Sam (Jessie Nelson 2001) is een ontroerende film. Sean Penn werd echt de geestelijk beperkte Sam die strijdt voor het voogdijschap over zijn 7 jarige dochter Lucy (in the sky with diamonds). Prachtig zoals Dakota Fanning (toen 8) langzaam slimmer wordt als haar vader. Een reusachtig maatschappelijk probleem wordt op zijn Amerikaans op tafel gelegd. De Beatles stonden een perfecte soundtrack in de weg.

13
Met In the mood for love maakte Wong Kar-wai in 2000 mijn meest sensuele film. Of zorgde cameraman Christopher Doyle voor de oogverblindende schoonheid van Maggie Cheung met haar vertederende jurkjes voorzien van prachtige jaren 60 motieven in de benauwende in- en exterieurbeelden. Dat zij en Tony Leung Chiu-wai geen bevrediging van hun verlangen vinden ligt geheel in de lijn van de verwachting. Grote liefdes horen tragisch te zijn.

14
Het lukte David Lean in 1962 om met Lawrence van Arabië een film van 3,5 uur te vullen met mannen en zand. Of is het dankzij de camera van Freddie Young of de hoofdrol van een bezeten Peter O'Toole? Je vergeeft ze dat hun blik exclusief Engels is. Want nooit is de woestijn zo mooi geweest. (of in Bertolucci's The Sheltering Sky?)

15
The Big Lebowski van de Coen Brothers (1998) is een komisch en liefdevol portret van 3 losers. Jeff Bridges krijgt de meeste geloofwaardigheid en medeleven. John Goodman en John Turturro imponeren door schaamteloos uit hun dak te gaan. En dat allemaal tegen een achtergrond van laidback Los Angeles dat iedereen een reden tot een kleurrijk bestaan gunt.

16
Norman Jewison bracht in 1987 voor Moonstruck twee sterke karakters bij elkaar. De eigenzinnige en temperamentvolle Cher wordt verliefd op de getormenteerde operaliefhebber Nicolas Cage. Heerlijk om te volgen hoe het feelgood concept van de liefde steeds weer opnieuw onvoorspelbaar en toch bekend wordt ingekleurd. In het geval van Cage een gewaagde casting die grandioos uitpakt. En Cher blijft natuurlijk altijd een lust voor het oog.

17
Ride the high country is een jaren vijftig western gemaakt in 1962. Sam Peckinpah en zijn vaste cameraman Lucien Ballard verlustigen zich aan de grandioze landschappen, de paarden en uitgebluste cowboys. De bedaagde helden Randolph Scott en Joel McCrea bieden vooral voor de kenner veel kans tot meedeleven. En de love interest Mariette Hartley ondervindt al snel dat er voor liefde weinig plaats is.

18
Ride with the devil is ondanks zijn afschuwelijke titel mijn mooiste western. Ang Lee en zijn vaste scenarist James Schamus onderzochten in 1999 ook dit genre en toonden zich opnieuw meesters. Tobey Maguire is door zijn fragiliteit perfect geplaatst in het redeloze burgeroorloggeweld. Jewel verhit de gemoederen en Jonathan Rhys Meyers is nooit zo angstaanjagend geweest. Alleen de indianen ontbreken. Daarom is de burgeroorlog een genre binnen de western.

19
In Roman Holiday betovert de 24-jarige Audrey Hepburn iedereen met haar wide eyed simplicity. Gregory Peck is de perfecte tegenpool met zijn broeierige gevaarlijkheid. Regisseur William Wyler (zijn 2de film bij mijn beste 25) had het lef om in 1953 op locatie in Rome te filmen. Hij doet het zo natuurlijk dat je gewoon vergeet naar een zwart/wit film te kijken.

20
Room with a view (James Ivory 1986) wint voor mij nipt van Sense and Sensibility (Ang Lee 1996) als beste period piece. (Bij kostuumdrama moet ik meer aan die afschuwelijke BBC producten denken.) Helena Bonham Carter is prachtig schuchter en Daniel Day Lewis toont zijn veelzijdigheid in de bekrompen huwelijkspartner. De onbestemde sociale spanning blijft van begin tot eind dreigend aanwezig.

21
Singin’in the rain (Stanley Donen / Gene Kelly – 1952) is duidelijk mijn beste klassieke musical. Zoals bij iedere musical is het een bijeengeraapt zootje maar nu is wel iets van een verhaal aanwezig. Slechts 25 jaar na de invoering van de geluidsfilm was het tijd voor een satire daarop. Gene Kelly is de acrobaatdanser, Donald O’Çonner de clowndanser en Debbie Reynolds de girlnextdoordanser. Het plezier spat er van af.

22
Stanley & Iris (Martin Ritt 1990) is een sociaal liefdesrelaas of een maatschappelijk melodrama. Jane Fonda speelt voor mij al heel snel de sterren uit de hemel. Dus ook dit keer als ze Robert de Niro leert lezen. Een kleine film met weinig sterren kan persoonlijk toevallig een snaar raken. Dit betekent natuurlijk niet dat Martin Ritt een kleine regisseur is. Hij heeft met Hud en Hombre meesterwerken gemaakt.

23
In Touch of Evil (1958) zet Orson Welles de film noir effecten zo dik aan dat het een karikatuur wordt. De camera van Russel Metty is oppermachtig en vraagt voortdurend aandacht voor onverwachte details en overzichten. Charlton Heston is komt oopvallend tot zijn recht als Mexicaanse inspecteur en Welles zelf is afzichtelijk als de corrupte rechtshandhaver. Janet Leigh blijft natuurlijk altijd een toegevoegde waarde.

24
Met de titel Unbearable Lightness of Being (Philip Kaufman1988) en een schrijversnaam Milan Kundera ben je voor mij al een heel eind op weg. Als je dan ook nog Daniel Day-Lewis tot je beschikking hebt krijg je een Europese Amerikaanse film. De trage camera van Sven Nykvist geeft een intiem beeld van een man tussen Juliette Binoche en Lena Olin. Als steeds na het schrijven realiseer ik me dat ik hem nog een keer moet zien.

Yehosha

A.B. Yehosha heeft in 2001 een dik (550 grote bladzijden met kleine letters) en veelzijdig boek geschreven. De bevrijdende bruid was me een groot genoegen. Een goed boek straalt bij mij zijn creatieve licht ook over mijn andere aandachtsvelden uit. Mijn gehele wereld wordt er door geïnspireerd. Heerlijk om te ontdekken dat mijn cd-kast zich weer opent in al zijn facetten. Dat mijn films betekenisvolle schakels van de cinemageschiedenis zijn en te voelen dat mijn vingers gaan jeuken van verlangen naar de gitaarsnaren.

Abraham Yehosha was een mij volledig onbekende Israëlische schrijver. Nadat de boekenkast van Joost Bruins me op hem attendeerde duurde het nog geruime tijd voor het er van kwam. Hij is geboren in 1935 en dus 66 bij het voltooien van de roman. Samen met Amos Oz en David Vogel behoort hij tot de grote drie van de Israëlische literatuur. Hij deelt hun grote menselijke gevoeligheid. Ik ga zeker nog meer van ze lezen.

In een soepele en natuurlijke stijl met functionele beeldspraken weeft hij in de bevrijdende bruid drie verhalen ineen:

·         Het huwelijk van de onderzoekende professor in de oriëntalistiek Yochahan Riflin (60) met zijn pragmatische rationele vrouw en rechter Chagriet (55). Prachtig hoe die twee openhartig en scherp communiceren en daarbij ondanks de harde woorden overtuigd blijven van hun nog steeds groeiende liefde.

·         Het onderzoek van Riflin naar de Arabische mentaliteit. Zijn boek over de gewelddadige reacties in Algerije op het beëindigen van de Franse overheersing zit vast en hij mist de inspiratie voor voltooiing. Hij wordt geattendeerd op Arabische volkslectuur en raakt weer enigszins geïnspireerd. De Arabische cultuur komt binnen via de getalenteerde en doortastende Arabische studente Samahar. Haar familie probeert hem op alle mogelijke manieren over te halen het beslissende cijfer te geven zodat zij haar studie heeft voltooid.

·         De echtscheiding van zijn zoon Ofer die gedurende 1 jaar van getrouwd met een Arabische vrouw. Riflin kent de oorzaak van de scheiding niet en heeft er na 4 jaar nog steeds problemen mee. Hij probeert tevergeefs verhaal te halen bij zijn schoonfamilie. Zijn echtgenote vindt dat hij zich er niet mee mag bemoeien. Hij komt er niet achter. Dit in tegenstelling tot de lezer.

Heerlijk om een boek over je eigen cohort te lezen. Al die coming of age romans van pubers zijn voor mij toch weinig bevredigend. Ik heb nooit gepuberd en ben tevens van mening dat mijn huidige leven nog net zo spannend is. Mogelijk nog avontuurlijker vanwege de gelaagdheid van de tijd. Ik kan me nu met Riflin afvragen of het rechtvaardig is om in te grijpen als Marius er bij Jantje onderdoorgaat. Ik zou denk ik net zo handelen als Riflin. De ouder mag van mij proberen te helpen als hij ziet dat het kind eronder lijdt. De ouder moet het natuurlijk zeker doen als hij er zelf onder lijdt.

Ook de echtgenote is zo herkenbaar. Zoals ze samen haar kledingkast opruimen en wikken en wegen wat weggegooid wordt. (pag. 151)

Ook het verschil tussen familiecultuur van Oost en West is zo herkenbaar. Bij het gezin van Riflin was het gewoonte om alles uit te spreken, om als individuen samen te leven . Een gewoonte die de Arabische wereld niet kent. Daar is iedereen ondergeschikt aan de familie en kunnen gedachten die de familie schaden niet worden geuit. Ik zie meteen raakvlakken met andere families en bijvoorbeeld de Thaise gewoonten om niet steeds naar het waarom te vragen. De tegenstelling tussen ratio en mystiek.

Maar de tekst is natuurlijk belangrijker dan mijn observaties. Het is een genoegen om het netjes over te typen. Dan blijkt opnieuw hoe snel schoonheid vergeten wordt.

Ondanks de lange intercontinentale gesprekken die Chagret en Ofra twee keer per week voerden, werden ze niet moe, dankzij de intimiteit die in de kinderkamer was gesmeed, alles te reconstrueren wat was weggeglipt tussen de plooien van de onstuimige tijd die sinds hun laatste ontmoeting was verstreken.      71

Maar aangezien het gevoel voor waarheid en rechtvaardigheid stevig verankerd was in de ziel van de jongeman, schrok hij niet van de berisping.         161

En terwijl Samahars grootvader, die zijn bijstand was komen verlenen, zich vooroverboog om hem te helpen zijn schoenen uit te trekken, voelde Rivlin hoe de vlammende vermoeidheid hem geheel en al vastsoldeerde in de slaap die hem de afgelopen nacht was ontglipt maar die in zijn kielzog was meegereisd naar het dorp.      176

Rivlin keek naar het biggetje dat de kogel van het jachtgeweer had opgeslokt alsof het een krachtige slaappil was, en nadat Rashid hem had laten bungelen waren zijn beide voorpootjes in een soort ontroerende zelfomarming over elkaar geslagen.          197

Ja, mevrouw, onwetendheid is niet alleen de basis van de Arabische poëzie, ze is ook de basis van het bestaan als zodanig.        399

Wederom wekte haar brede, zuivere gezicht een genegenheid bij hem op die op het randje van begeerte lag.     448

Het doet pijn. Het doet beslist pijn. Maar alleen uit pijn , moet je weten, Rashid, spruiten begrip en kennis voort.          465

Mooie openingen van de hoofdstukken:

De winter gaf al vroeg zijn signalen af en stortte zich vol energie op de wereld. Na twee jaar droogte durfde niemand een klacht te uiten tegen de hemel die nu onstuimige regens deed neerkomen, en evenmin tegen de stormen; alleen tegen de gemeente Tel Aviv , die blijk gaf van pure machteloosheid toen de straten in het zuiden onder water kwamen staan.   388

Een fractie van een seconde aarzelden de neerdwarrelde sneeuwvlokken of ze zichzelf zouden laten uitvloeien of zouden proberen hun witte ongereptheid te bewaren, maar de vlokken die er haastig achteraan kwamen, versterkten hun bevroren toestand en het witte tapijt buiten werd almaar dikker.      460

De zinnen zijn zo ontspannen en natuurlijk maar tevens onvoorspelbaar. Ze lijken zo uit Tolstoi ’s Oorlog en vrede te komen. Het boek staat er vol mee.  

Naast de mooie openingen heeft Yehoshua ook steeds bij ieder hoofdstuk een verrassende laatste zin waarin de verwachting van de lezer subtiel wordt bijgesteld.

Het is wel duidelijk. Een prachtig boek waar ik van heb genoten. Niet zo hoog intellectueel als Proust, Musil of Marias maar breed menselijk als Tolstoi en Stendal.

Franzen

13/11/2010 zaterdag

Jonathan Franzen haalde een van mijn laatste Time covers met zijn toen nog net niet uitgegeven boek Freedom. Het zegt iets over zijn status en over zijn publicatiemachine. En ook over zijn inzet want maanden later vertelt hij tegenover Paul Brands op de Nederlandse tv in een kwartiertje vol overgave opnieuw hetzelfde verhaal. Je begrijpt niet waarom hij dat doet, waarom hij al die interviews geeft waarin iedere journalist dezelfde vragen stelt over de periode van 9 jaar die verstreek sinds zijn vorige roman The corrections.

Zijn geduld werd een beetje duidelijker toen ik Freedom las. Het boek was niet het filosofische getinte relaas van een familie die ontdekt dat vrijheid niet gelukkig maakt maar dat gebondenheid de voorkeur heeft. Het was meer een goedgeschreven verhaal over intermenselijke banden die sterker zijn dan de maatschappelijke processen. De personages blijven ondanks alle problemen aan elkaar geketend. Frantzen was geinteresseerd in relaties en daarmee natuurlijk ook in interviews.

The Corrections was voor mij veel meeslepender. Daarin werden mensen beschreven die dichter bij mijn wereld en interesses staan. Bij Freedom moet ik soms moeite doen om aandacht te houden voor de vele problemen. Hoe mooi en soms geniaal beschreven het ook is. Want Franzen is een meester in het vangen van de tijdgeest en zijn dialogen zouden zo in een filmscenario geplaatst kunnen worden. Maar ja, 550 pagina’s houd je niet vol met stijl alleen. Dan gaat het verhaal ook wel meespelen.

Patty is een onzekere vrouw die na een succesvolle highschool sportperiode trouwt met Walter en 2 kinderen (Jessica en Joey) krijgt. Walter is een intellectueel en alternatieveling die voor het milieu en de dreigende overbevolking opkomt. Hij wordt ingehuurd door een miljionair die een vogelsoort wil beschermen door reservaten op te kopen. Om de grond te verkijgen mogen de mijnmaatschappijen eerst met behulp van Mountain Top Removal (MTR) hun grondstoffen delven. Daarna zal het reservaat voor eeuwig aan de vogels toebehoren. Een duivels dilemma van vernielen en preserveren waar Walter tegenover de pers toch aan onderdoorgaat. Patty heeft ondertussen een relatie met Walters jeugdvriend en musicus Richard. Hun zoon Joey krijgt al heel vroeg een relatie met zijn volgzame buurmeisje Conny en dochter Jessica is scherp en mondig als ijverige dochters kunnen zijn. Joey wordt snel conservatief en probeert met leveringsdeals tijdens de Irakoorlog zijn financieele slag te slaan. Walter komt achter de relatie van Patty en Richard, stuurt haar het huis uit en wordt verliefd op zijn jonge en knappe secretaresse Lalitha. Maar eind goed al goed. Lalitha komt om bij een autoongeluk en na 6 jaar keert Patty met hangende pootjes terug bij Walter.

De laatste 150 pagina’s is Frantzen het spoor bijster en lijkt hij wel zijn laatste aantekenbriefjes in volgorde te hebben gelegd en naar een kloppend einde toe te schrijven. Patty’s vader overlijdt en zij gaat nog even terug naar haar ouderlijk huis en maakt ervenisruzie met haar siblings (=broers en zusters, een vaak voorkomend woord).

Maar laat ik het kort houden en me beperken tot overschrijven van de opmerkingen die ik tijdens het lezen op mijn baldwijzer heb geschreven.

·         Alle gemoedstoestanden worden tot in detail beschreven. Daarnaast zijn er ook nog grote sprongen terug in de tijd naar de ouders en grootouders van Patty en Walter. Razend knap allemaal maar voor mij toch een beetje te vermoeiend om alleen maar in de relationele botsingen te blijven.

·         Veel Contemporain Engels dat naar mijn mening moeilijk vertaalbaar is.

·         Mooie beschrijvingen van de sportersmentaliteit die alles wegcijfert voor het ene doel van winnen en het middel daartoe: de teamspirit.

·         Weergaloos oog voor de tijdgeest maar waar is het grote idee. Waar is de Great American Novel?

·         Geen enkele referentie naar kunst en cultuur.

·         Patty en Connie zijn rake psychologische uitbeelding van vrouwen met een low self esteem. Leuk om mee kennis te maken maar op de duur wel humorloos en vermoeiend.

·         Kan geen sympathie voor de personages opbrengen; het zijn gewoon geen interessante persoonlijkheden. En soms ook ronduit akelige mensen die onverantwoorde akties maken. Ze hebben een domme slimmigheid die erg egoistisch is.

·         De beeldspraken uit de sportwereld zoals de kansen van Joey die worden vergeleken met het lege veld dat een quarterback voor zich kan hebben.

·         Irritant zoals Franzen met hele smalletje bruggetjes van onderwerp verandert. Hij maakt zich er wel heel gemakkelijk van af.

·         Ook irrtitant is het trucje om de hoofdstukken met een cliffhanger te eindigen. Dat moet hij toch niet meer nodig hebben.

·         Een relatieboek waar de banden strerker zijn dan de genoegens. Waarin voortdurend intieme conversaties worden gevoerd.

·         Op pagina 369 bezoeken ze nog een concert van Bright Eyes. They (the fans) gathered not in anger but in celebration of their having found, as a generation, a gentler and more respectful way of being. A way, not incidentally, more in harmony with consuming.

En dan nog de mooie zinnen:

·         Though Jessica was the more obvious credit to her parents – smitten with books, devoted to wildlife, talented at flute, stalwart on the soccerfield, coveted as babysitter, not so pretty as to be morally deformed by it,     pag. 8

·         She (Connie) was a grave and silent little person with the disconcerting habit of holding you’re gaze unblinkingly, as if you had nothing in common.      Pag. 10

·         Success at sports is the province of the almost empty head.       Pag. 55

·         A young chick who was going to change somebody’s life…..    pag. 195

·         And she had a heartrendering way of eating her slice of chocolate mousse cake, parceling out each small bite for intensive savoring, as if it was the best thing that was going to happen to her that day.      278

·         Because it wasn’t the people with the sociable genes who fled the crowded Old World for the new continent; it was the people who didn’t get along well with others.

·         There is, after all, a kind of happiness in unhappiness, if it’s the right unhappiness.

·         Over the nieuwe generatie: - the world looks scarier to them, the road to adulthood harder and less obviously rewarding -    

Maar de titel Freedom begrijp ik niet. Zijn ze zo ongelukkig omdat ze zoveel vrijheid hebben?

Goed inhaakpunt voor een gesprek.

Cartarescu

25/10/2010 maandag

Ik heb iets met trilogieën. Het kan me niet groot genoeg worden. Ik heb er geen probleem mee als het overzicht zoek raakt. Ook niet als het einde niet wordt gehaald. Vandaar mijn fascinatie voor Proust, Musil en Wagner. En in de huidige tijd Javier Marias (wiens deel 2 en 3 van Jouw gezicht morgen van mij snel in goedkopere herdruk mogen komen) en het tegenvallende Murakami 1q84. Dus als de Volkskrant lovend is over het eerste deel van de trilogie van Mirceau Cartarescu en hem zelfs met Proust vergelijkt kan ik niet anders dan meteen De wetenden kopen. (Het mag best duur zijn maar dan wel als hardcover en niet zoals Marias 3 € 45,- voor een paperback). (De vertaler zal er wel zijn redenen voor hebben maar Verblind (Bedazzled), de linker vleugel zou een juistere vertaling zijn. Waarna volgt Verblind, het lijf en verblind, de rechter vleugel.)

Cartarescu heeft letterlijk en figuurlijk een waanzinnige roman geschreven. Een boek om jezelf in te verliezen en op iedere pagina voldoende impulsen te ontvangen voor duizend nieuwe studies. (Zoals op de nagels van Cecilia afbeeldingen staan die stuk voor stuk worden verklaard: op de vingers 10 scenes uit het Nieuwe Testament en op de tenen 10 uit het Oude Testament.) Overdadig in iedere betekenis van het woord. Onleesbaar en toch weer zo leesbaar dat ik deel 2 ook wel zal aanschaffen. (Weet trouwens niet of het als digitaal boek zou kopen, dan kan ik het niet voldaan na de inspanning als bewijs in de kast zetten en gaat het alleen maar om de leeservaring. Maar dit wordt een heel ander verhaal. )  Ik begrijp goed dat de schrijver na ieder deel even heeft moeten bijkomen van de inspanning. Deel 1 werd voor een groot deel in 1996 in Amsterdam geschreven toen hij daar een 2 jarig gastdocentschap vervulde. In Roemenië heeft hij er nog 4 jaar bijgeschreven. Vervolgens een paar jaar rust voor hij opnieuw 6 jaar aan deel 2 werkte. Etc.

In zijn uitbundige taalgebruik doet het me soms denken aan Dmitri Verhulst. En in zijn ingewikkeldheid aan James Joyce. (Zal ik nu wel toe zijn aan Ulyssus? Of toch maar eerst Faulkner.)

Net als bij Proust begint het verhaal met de jonge Mircea (6 jaar) op zijn kamer. Hij woont op 6 hoog en heeft voldoende uitzicht over Bukarest om te kunnen dromen. (Als een edelsteen gevat in een ring van sterren vulde het nachtelijke Boekarest mijn raam, stroomde de kamer in en drong zover binnen in mijn lichaam en mijn geest dat zelfs in mijn puberteit zich een beeld aan mij opdrong dat bestond uit een mengeling van vlees, steen, hersenvloeistof, hoekstaal en urine, gestut door werves en architraven, bezield door standbeelden en obsessies, verterend met darmen en krachtcentrales, die ons tot een eenheid zouden hebben versmolten.      13)

Vervolgens gaan we terug in de tijd naar zijn moeder Maria die zijn vader Costel ontmoet. Daarna weer vooruit naar een 15 jarige Mirceau die 2 keer in het ziekenhuis wordt opgenomen. Zijn gezichtspieren zijn verlamd en ze worden met electroshocks weer opgepept. Daar tussen nog een grootverhaal dat nergens mee te maken heeft en zich afspeelt in New Orleans. Het verhaal wordt vermoederlijk verteld door een zwarte drummer Cedric aan zijn moeder Mariaen gaat over Fra Armando, de albino Monsieur Monsú en Cecilia die aan de Wetenden zal worden geofferd.

En dan nog 2 volkomen onbegrijpelijke hoofdstukken die wel als weerstand en test van de volharding van de lezer lijken te zijn ingebouwd. Van pagina 76 tot 90 wordt geprobeerd de Cosmos te duiden. Het is doorbijten of overslaan. Begrijpen is niet mogelijk. (Ben benieuwd hoe de vertaler met zo iets omgaat. Maar er zijn wel meer vertalingen dus hij kan naslaan. En heeft antuurlijk goed contact met de schrijver die alles zal doen om hem te helpen. Een hoogleraar literatuur zal graag zijn eigen werk zo goed mogelijk duidbaar willen maken.)

Het tweede ondoorgrondelijke deel zijn de laatste 60 pagina’s. Alle personages dalen af in een onderaardse zaal met gigantische afmetingen die bevolkt is door de Wetenden. Fra Armando probeert God te duiden, Monsieur Monsú iets duivels en de wetenden lijken wel het ultieme einddoel te zijn.

Er zijn meer momenten van losgeslagen fantasie, het lijken wel Zuid Amerikaanse leestoestanden. 

·         De vader van Maria woonde vroeger buiten Roemenië. De doden op het kerkhof buiten het stadje worden tot  zombies,  richten een slachting aan onder de bevolking en Opa weet maar net te ontsnappen en vlucht naar Roemenië.

·         Maria bezoekt de begravenis van een buurman en ze betreden de tombe. Hijt blijkt van oneindige afmetingen met vele gangen en beelden en heeft een kolossale zaal.

·         De schoonmaker van de standbeelden stoot een beeld om en hij klimt in de sokkel en komt ook in een onderaards gangenstelsel terecht.

·         Maria komt met Costel terug in haar vroegere buurt. Ze vindt een vrouw die sinds de venieling van WW2 al 7 jaar in een onbruikbare lift heeft gestaan en daar een reusachtige vlinder heeft gebaard. De lift functioneert nog, de vrouw komt eruit en de vlinder vliegt weg. Ze maken een wandelingetje met de vrouw en ze gaat met de vlinder weer terug naar haar oude plek.

Het is je reinste magisch realisme. Ik kan het niet duiden en doe er ook weinig moeite voor. Het een heerlijk leesavontuur en geeft voldoende stof tot overpeinzing.

En er zijn voldoende rake beeldspraken en ontledende observaties.

In het midden daarvan stak het vuur, als een kerkschilder, duizenden penselen de lucht in en kleurde nu eens een nerveuze paardenhoef, dan weer een bontjas met bloemenstiksels van katoengaren in blauwsel, goud en saffraan, dan weer een breed gezicht met vermoeide ogen of een veldfles met brosse leren riempjes en, op enige passen afstand van het kamp, het warrige nekhaar van een wolf.      63

Ik herinner mij, dus ik verzin. Ik vorm de verwarring van het ogenblik om tot zwaar, stroperig goud.          89

Deze tekst, die als schimmel of roest steeds meer blanco pagina’s opvreet, is het zweet, het sperma en de tranen die de lakens van een vrijgezel bezoedelen.     125

De uitleg over de Wetenden zijn is te lang om over te schrijven. Zie pagina 239

In extase, terwijl ze de zoete amfetamine van het voorjaar opsnoven, stapten de twee jongeren arm in arm, al kletsend en lachend, voort door de gele en glaskoude lucht, en onderwijl vroeg Maria zich af hoe hij het voor elkaar kreeg om zelfs onder het lachen zijn voorhoofd te fronzen, en hij had het gevoel dat hij in zijn geheel bestond uit welriekende lucht en probeerde uit alle macht het algoritme van het meisje aan te voelen om het feilloos functioneren van haar geest te kunnen achterhalen (net als bij die problemen in almanakken waarbij je, met de wetenschap in welke richting het eerste tandwieltje in een ingewikkeld raderwerk draait, erachter moet zien te komen hoe het laatste zal draaien), het geheim te ontfutselen van het produceren van die vrolijke, dubbelzinnige, bittere, aarzelende glimlachjes, die van kleine grimassen van ongenoegen waar hij zo bang voor was, van die vage instemmingen met haar ogen en wenkbrauwen, van die vluchtige stembuigingen, van die kleine trillingen van haar neusvleugeltjes.            257

(want hoewel hij haar in zijn armen had gehouden, had Costel nooit durven verbeelden dat hij ooit de heerser zou zijn over een rijk van weefsels, klieren en herinneringen dat de naam Maria droeg en naar wiens havens hij tot aan de masten beladen galjoenen van verwachtingen, blikken, liefkozingen, zaadcellen, zonsondergangen zou sturen, het wanhopige flottieltje van een onmogelijke communicatie)     283

De zevende verdieping was bijna ontoegankelijk, toch durfde de lift, de levende en beweeglijke ziel van de flat, het aan om ernaar op te stijgen.        305


…. De lucht was nog zo kil als water uit de kraan.         306


Ik droeg alleen mijn shirt van tetrastof dat over mijn heupenlubberde en nauwelijks mijn billen en mijn ‘kraantje’ bedekte,  ………    308


Daarvandaan viel het licht schuin in dichte plakken, trillend als kristal.     311


Maar we zullen totaal geen zicht hebben op wat niet complementair is met de schijf van ons leven., zoals de personages van een filmnooit de dikke lichtstraal zullen zien die hen projecteer, en evenmin de honderden ogen die vanuit de in duisternis gevulde zaal naar hen kijken.       453.

           

Maar je gaat je wel afvragen wie Mircea Cartarescu is. Hij raakt toch wel dicht aan het genie en de gek. Probeert hij werkelijk een serieus godbeeld te bepaling. (En in zekere zin is het zoeken zelf de uitgang, alsof de ruimte die jij met hoop en geloof doorloopt achter je verdikt en alsof de tunnel die naar buiten zich vormt, voor jou persoonlijk, alleen voor jou toegankelijk, als een porie die zich plotseling opent in de bloembladhuid van de godheid.       445).

Internet geft natuurlijk antwoord op d evragen. Homoseksueel en succesvol schijver, journalist en hoogleraar in Roemenië. Dus zeker geen krankzinnig randfiguur die met moeite gezond kan blijven. Ben benieuwd wanneer de vertaling met deel 2 klaar is. En of het er wel van zal komen.